Taalwinkel
Oefenen met stem en uitspraak
Sommige mensen hebben een heel prettige stem en bij anderen val je gelijk in slaap als ze beginnen met spreken. Wordt er wel eens tegen je gezegd dat je te hard spreekt of krijg je opmerkingen over je tongval? Je stem en je uitspraak zijn iets heel persoonlijks. Die stem en uitspraak passen ook bij je. Maar als je er vaak opmerkingen over krijgt, is het van belang dat je aandacht besteedt aan je verstaanbaarheid.
Verstaanbaarheid
De volgende aspecten beïnvloeden vaak de verstaanbaarheid:
Tempo
Als je te snel praat, dan loop je het gevaar dat je woorden inslikt. Of je struikelt over je woorden. Je verhaal is dan moeilijk te volgen en je komt gejaagd over. Als je juist te langzaam praat, werkt dat slaapverwekkend en zullen mensen je snel onderbreken. Ook loop je het gevaar dat mensen zinnen voor je gaan afmaken.
Pas je spreektempo aan de situatie aan. Als je met vrienden praat, zul je sneller spreken dan als je voor een groep mensen spreekt. Als je zenuwachtig bent, ga je vaak ook sneller spreken. Krijg je vaak opmerkingen over je spreektempo, probeer dan je spreekgedrag te veranderen.
Volume
Als je voor een groep mensen spreekt, moet je je volume aanpassen. Richt je op de achterste spreker, dan ben je meestal goed verstaanbaar. Maar als je met één persoon of een paar mensen spreekt, kan het juist irritant zijn als je te hard spreekt. Je overschreeuwt jezelf als het ware. Ook te zacht spreken kan heel vervelend zijn. Mensen kunnen je niet verstaan en zullen snel minder moeite doen om je te kunnen verstaan.
Hoor je vaak opmerkingen als: ‘Wat zeg je?’, of juist: ‘Ik ben niet doof, hoor’, dan weet je dat je iets aan je spreekvolume moet doen. Probeer eens voor je gevoel heel hard of juist te zacht te praten en let op of je nog verstaan wordt. Vraag eens aan vrienden of ze je erop willen attenderen als je te hard of juist te zacht spreekt. Misschien is het verstandig om je spreekgedrag te veranderen.
Accent of Algemeen Nederlands
Horen mensen direct waar je vandaan komt? Een zachte ‘g’ vinden de meeste mensen bijvoorbeeld wel charmant, maar let er op dat sommige woorden en uitdrukkingen streekgebonden zijn. Mensen begrijpen je dan niet. Als je accent erg sterk is, loop je het gevaar dat mensen meer letten op hoe je iets zegt, dan wat je zegt.
Woordaccent
Leg je vaak de klemtoon verkeerd? Dit overkomt vaak mensen met een anderstalige achtergrond. Het Nederlands kent geen duidelijke regels voor het woordaccent. Je zult dus per woord moeten leren waar de klemtoon ligt.
Onderstreep, als je nieuwe woorden leert, waar het accent op valt. In het woordenboek staat het ook altijd aangegeven. Mensen kunnen vaak wel snel wennen aan een (buitenlands) accent, maar kunnen je moeilijk verstaan als je de klemtoon steeds verkeerd legt.
Melodie
Sommige mensen lijken wel te zingen als ze spreken, anderen hebben een heel monotone stem. Dit laatste is vaak heel saai om naar te luisteren. Ook word je er minder verstaanbaar door. Door zinsaccenten in de zin te leggen, geef je immers ook aan welke informatie je in die zin belangrijk vindt. Als je te zacht spreekt, is je stem ook vaak monotoner.
Probeer wat harder te praten, dan gebruik je vanzelf wat meer expressie. Als je te veel binnensmonds spreekt, ga je vanzelf ook wat vlakker spreken. Probeer je mond goed te openen als je praat en duidelijk te articuleren. Als je veel stopwoordjes zoals ‘eh’ gebruikt, dan komt je stem ook vlak over. Probeer je die stopwoordjes af te leren. Kijk bij: het veranderen van spreekgedrag hoe dat moet.
Toonhoogte
Vooral vrouwen hebben vaak last van een schelle en hoge stem. Ze komen hierdoor onzeker en kinderlijk over. Probeer eens iets langzamer en lager te praten. Je kunt dan vaak ook wat harder praten. Als je juist te horen krijgt dat je altijd bromt, dan spreek je te laag. Probeer iets hoger en met meer melodie te spreken. Dat maakt dat je stem wat levendiger en beter verstaanbaar wordt.
Articuleren
Zeggen mensen vaak dat je zit te mompelen? Waarschijnlijk articuleer je dan niet voldoende. Probeer eens echt met je tongpunt te articuleren, dus vóór in de mond. Ook helpt het om actief je lippen te gebruiken bij het spreken bij klanken als ‘oo’, ‘oe’ en ‘ui’. En doe je mond goed open bij het uitspreken van klanken als ‘aa’, ‘ij’ en ‘au’. Ga eens op een paar meter afstand van iemand staan. Fluister dan een aantal zinnen. Bij een goede articulatie moet je dan verstaanbaar zijn.
Oefeningen
- Neem jezelf op terwijl je een tekst op een normale manier voorleest. Luister het daarna af zonder de tekst erbij te houden. Kun je alles verstaan wat je zei? Doe de oefening hierna nog een keer, maar dan heel overdreven. Luister de band af en beluister het verschil. Het voelt misschien heel overdreven om duidelijk te articuleren, maar was je beter verstaanbaar?
- Doe alsof je met een vriend of vriendin praat en vertel wat je gisteren hebt gedaan. Neem jezelf op. Luister daarna kritisch naar je verhaal. Gebruik je dat stopwoordje echt zo vaak? Of praat je echt te snel? Herhaal de oefening en experimenteer met je tempo, manier van articuleren en het niet-gebruiken van stopwoordjes.
- Vraag aan een goede vriend of die je feedback geeft op je spreekgedrag. Vraag of je vriend je erop wil wijzen, iedere keer als je het ongewenste spreekgedrag vertoont.
Zelf veranderen of logopedie?
Lukt het je niet om zelf je spreekgedrag te veranderen of kun je niet goed analyseren hoe het komt dat mensen je vaak niet verstaan? Dan heeft het zin om contact op te nemen met een logopedist. Een logopedist maakt een analyse van je probleem en geeft je daarna gerichte opdrachten om je uitspraak en stem te verbeteren. Vaak wordt logopedie vergoed door je ziektekostenverzekeraar. Je hebt dan wel een verwijsbrief van je huisarts nodig.
Niet alleen je stem is belangrijk bij presentaties, maar ook zaken als houding en uiterlijk tellen mee. Zie je erg tegen presenteren op en weet je niet hoe je met je zenuwen om moet gaan, dan heb je misschien last van spreekangst. Het helpt dan om je presentatie veel te oefenen.