Bezits-s, tussenklank en afleidingen

Bezits-s

Is het Peter’s auto of Peters auto? Een bezit wordt in principe altijd aangegeven door een -s vast te plakken aan de naam van de eigenaar (zin 1).

Bij lange klinkers zou de uitspraak veranderen. Daar krijg je dus ’s achter de naam van de eigenaar (zin 2).

Als een naam eindigt op een sisklank, komt achter de naam van de eigenaar alleen een apostrof (‘). Het gaat hier dus om de klank, niet om de letter (zin 3).

Deze regels gelden ook voor bij bepaalde soortnamen die naar personen of plaatsen verwijzen (zin 4). Je kunt er bij plaatsen en dergelijke ook voor kiezen om de zinnen iets om te vormen (zin 5).

Tussen-n

Veel samenstellingen bevatten een tussenklank die klinkt als -e- of -en-. Schrijf de tussenklank -en-, als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud heeft op -en (zin 1). Gebruik in alle andere gevallen de tussenklank -e- (zin 2 en 3).

Deze hoofdregel kent een paar uitzonderingen. Schrijf geen tussen-n als:

• het eerste woorddeel in de context uniek is (zin 1);
• de samenstelling een bijvoeglijk naamwoord is, waarvan het eerste deel alleen een versterkte betekenis heeft (zin 2);
• de samenstelling 'versteend' is (zin 3).

In de volgende video wordt het gebruik van de tussen-n eveneens uitgelegd.

Tussen-s

Schrijf in een samenstelling (bijvoorbeeld waarheidsgehalte) of voor een achtervoegsel (bijvoorbeeld jongensachtig) een tussen-s, als je deze hoort. Deze regel geeft je enige vrijheid. Zo komen bijvoorbeeld vervoerbewijs en vervoersbewijs naast elkaar voor.

Soms is het lastig om te bepalen of je een tussen-s moet schrijven. Dit is het geval als het tweede woorddeel met een sisklank begint. Stel dan vast of het eerste woorddeel met een tussen-s eindigt door een alternatief tweede woorddeel te bedenken dat niet met een sisklank begint.

Afleidingen

Een afleiding bestaat uit één zelfstandig (naam)woord en een of meer voor- en/of achtervoegsels. Een voorbeeld hiervan is mogelijk + heid.

Afleidingen met afkortingen

Soms heeft een afleiding een afkorting als basis. Schrijf dan een apostrof als de afkorting wordt gevolgd door een achtervoegsel (zin 1 en 2). Plaats echter een koppelteken als de afkorting wordt voorafgegaan door een voorvoegsel (zin 3).

Verkleinwoorden

Van veel woorden kun je een verkleinwoord maken, door -tje, -je, -etje of -pje aan het grondwoord te plakken, bijvoorbeeld: tekst – tekstje of probleem – probleempje. Als Nederlands je moedertaal is, doe je dit meestal automatisch goed. Zo niet, kijk dan op de Taaladviesdienst van Onze Taal voor de uitgebreide regels.

Twee gevallen leveren hoe dan ook vaak spelfouten op:

• Als het grondwoord eindigt op een open klinker die met een enkele klinker wordt geschreven, dan verdubbel je deze klinker in het verkleinwoord (voorbeeld 1). Eindigt het grondwoord dus op een -é, dan verdwijnt het accent in het verkleinwoord en verdubbel je de -e (voorbeeld 2). En als een grondwoord eindigt op een -i (dat je uitspreekt als /ie/), dan voeg je in het verkleinwoord een -e toe (voorbeeld 3).
• Als het grondwoord eindigt op een -u (maar je spreekt het uit als /oe/) of na een -y (na een medeklinker en uitgesproken /ie/), dan krijg je een apostrof in het verkleinwoord (voorbeeld 4). Maar: je krijgt dus géén apostrof als de -y geen /ie/-klank is (voorbeeld 5).